Hnathawh hi hriselna a ni

Hriselna lam kawng ah hian mithiam leh mi inzirsang chu ka ni hauh lo, ka hriat a tlem hle bawk. Amaherawhchu HNA THAWH HI HRISELNA ANI tih erawh hi chu keimah ngei in ka lo tawhhriat ve tawh avangin ka sawi ve thei.

Ka pa hian a hming a sawrkar hna a thawh ve avang hian Pathian zar ah ka pa hlawh ring hian hna thawh ngailo in kan awm ve thei viau a. Hna thawk ngailo nafam chu kan ei a lo tha ve bawk nen, kan tituai a nalh in kan sa pawh a mum kal reng mai thin. Mahse hetianga kan awm awl viau lai hian tlang hrileng leh natna eng eng emaw kan vei hma em em thin ani. Tin, ka nu hi hrisello ve tak mai a ni bawk a, kum tin hian vawi 4/5 chu check up ziah a ngai thin.
 

Tum khat chu lehkha kan zir tawhlo bawk nen, lo kan nei ve a. Hei hi ka hriat phak chin atanga tun thlenga lo kan neih hmasak ber leh hnuhnun ber a ni rih a. Hemi kum hian kan lo a har em em maia, buh leh thlai an tha duh em em a, hnim pawh an tha duh a. Kan lo chu kan thlo hneh manglo a ni ber mai. Ni tin hian hlawhfa mi 20 vel bawr kan chhawr chung pawhin kan thlo hneh meuhlo a ni. 

Hetiang anih avang hian hna kan thawk rim in kan thawk nasa em em mai a. A hah pawh kan hah reng a. Mahse mak angreng tak chu hemi kum hian tlang hrileng eng ilo fahran pawh kan nei miahlo mai a. Tin, ka nu pawh hemi kum hi chuan Doctor panpui ngai in a awmlo hrim hrim mai ani.

Kan hnathawh dan chhut chuan nileng in ni sensa hnuaiah hna kan thawk a. Sunday bak hi kan chawl lo a ni ber mai. Kan lo hi tlem a a phai deuh avangin a lum em em mai bawk a. Tin, fur laiin ruah a sur pawhin a theih chin chin chu tlan lovin kan do thin a. Kum dang ang chu nise khawsik in kan let reng tawh ngei ang.

Heta tanga ka chhut hian kan hrisel chhan kha hna kan thawh vang ani ka ti lo thei lo ani. Kan hnathawh vanga kan hrisel chhan ni a ka hriat te hetiang hian point hrang hrang ah in sawi dawn teh ang:-

1. Exercise kan la nasa: Mithiam te chuan exercise lak hi hriselna atan a tha an tia. Hna kan thawh hian kan rilru mai bakah kan taksa hi exercise tha tak a lo ni reng mai. Ni danga ke a thui kal ngailo kha nitin mel 2 aia hla a kan kal ziah kha exercise tha tak mai a lo ni a. Kan hrisel phah niin ka hria.

2. Kan thlan a tla: Thlan tlak hi a pawimawh hle in ka hria. Kan hnathawh vanga kan thlan tla ah khan kan thau chhia leh natna hrik eng eng emaw a lo chhuak a. Taksa in a mamawh lemlo ho kha a paihchhuak thin a. Hei vang hian kan hrisel ani.

3. Kan fai: Fai hi hriselna ani an tih fo hi a dik hle in ka hria. Hna kan thawk bawrh bawrh a. Thlan a lo tla a, kan haw chuan inbualfai ngei ngei kan lo ngai a. Taksa sil them thum pawh tuilum sa ver vawr a kan han inbual chuan a reh ve thei nia. Ni tin inbual mah ila thlan a tlak loh chuan kan hrisel phah ve tho anga, mahse thlan tla nen chuan a danglam deuh ngei ang.

4. Eitur thianghlim: Kan lo ah chuan thlai leh thei ei tur eng eng emaw kan thar ve a. Heng te hi a thar tha apiang kan ei thin a. Entirnan maian pawh a thar hmasa leh thianghlim apiang kan ei ta a, vawikhat kan ei bak chu a thar a awm zel avangin paih a ni mai a. A hrisel niin ka hria.

5. Kan rilru a hlim: Hrisel tur chuan rilru hlim hi a pawimawh ber in ka hria. Kan lo ah chuan thlai leh buh a lo nung chhova. Rilru a ti hlim em em maia. Tlema a lo that deuh phei chuan kan hlim em em thin a. Nileng in hna thawk in hah em em in tlai ah haw mah ila. A tuk khua a lo var meuh chuan kan lova thlai te hmuh chakin phur takin hna thawk turin kan liam leh mai thin. Hetia rilru hlim tak a kan awm theih avang hian kan hrisel niin ka hre bawk.

Heng bak pawh hi sawi tur tam tak a awm thei ang. Mahse heng ho ah hian duhtawk phawt mai ang. Hnathawh hi hriselna a lo ni a, hah lutuk leh taksa in a tawrh phah hial khawpa thawh rim erawh a tha hauh lovang. Kan taksa zawh tawk in hna thawk ila. Tunlai ah thangthar lehkha thiam hna hmulo tam tak awm te, ka thalai pui mithiam tak tak te leh lehkha zir sang tak tak, sawrkar a hna hmu lemlo te hian kuthnathawh hi uar ila. Pawl 3 pawh passed lo in hlo thlo a fanau a enkawl seilen theih chuan, anni aia fing zawk B.A. leh M.A rual te chuan engah nge kan enkawl theih loh bik ang? An ni aiin hnathawh dan tur leh thlai enkawl dan tur pawh kan duh chuan kan hre thei fe awm si a. Hawh u, kan hrisel nan Hnathawh i uar ang u khai.

Read more »

Computer ka zir a

Kum 10 dawn lai a lo ni ta reng mai, computer kha ka hre ve a. Ka zir ve a, ka tui na zawng a lo ni bawk a ka zir chhun chu ka thiam ve khawp mai.

Software lam ka zir hnu ah Hardware lamah ka kai leh a. Mahni tuina zawng tak mai zir chuan rilru ka pe bawk a, ka thiamthei angreng khawp mai.
Software hi A+ ah ka passed nghe nghe a. Hardware ah hi chuan A ah ka passed thung. Khang hunlai khan computer hmanga thil tih theih kan hriat ho kha chu ka thiam vek tawh ah ka lo ngai a, mahse 'A THEN PAWH KAN HRELO' tih ang deuh khan computer ka lo hmelhriat ve dawn tan lek chauh a lo ni si a. Tun hnu ah hna thawh nana ka hman tak tak hnu hian ka lo thiam tlem zia ka hrechiang telh telh thin.

Keima tawnhriat ve atang chuan computer zir dawn hian mithiam te rawn hmasak thin a fuh. Computer kher lo ah pawh kan zir duh line a lo zir tawh te leh thil lo hre tawh te zawh fiah hmasak hi a fin thlak.

Kei pawh kha computer ka zir khan thu chhut nan a hman theih tih chauh hria in ka zir a, mahse thlalak chei te, programming te kan han zir chho ta a. Website designed te kan zir a, khang hunlai khan html bak kha hre heklo i, php kha ka ti tel hram a. Javascript te kha a tangkaina ka lo hre miahlo a, ka ti tel talo. Tun hnu ah hian a hre zawk leh thiam zawk te zawt hmasa lova ka zir duh ka lo thlang kha ka inchhir thin.

Ka inchhir leh na pakhat chu ka thil zir te practise zui lova ka awm kha. Games khelh te kha ka lo uar zawk a. Tunah chuan ka thil zir tam zawk kha lehkhabu en leh loh phei chuan ka ti thiam ta der hlawm lo mai. A pawi khawp mai, hun, tha leh sum tam tak senga ka zir kha ka theinghilh leh ta vel mai mai chu ania. Keimah ang hi engzat tak awm ve ang maw?

Read more »

Phuba ka la a (Part II)

Nurse rawn duty chu a thinchhe thin khawp mai a, min rawn vin hlawk hlawk thin a. Duh tawk mai a a rawn an hlawk hlawk tawh hi chuan kan ngawi thap zel a. Ka rilru in,"Damlo te hmel hlim tak leh duat taka enkawl tura ka beisei lai chea hetiang a in awm vei chu...hh. I la hre khawp ang," ka ti a.

Kan room piah ah chuan ka leng fo thin a. Hrehawm an tih zia leh Doctor in kan ve se an duh thu an lo sawi nasa ber thin a. Kei lah chu ka thawven lai a ni bawk a, dawt tlem phuah belh in ka va hnem thin a, an harsatna te pawh sutkian pui ka intiam vel a, politician ho iang in. Mi an han ring ve mai mai khawp a, an thla a muan phah in an rilru leh taksa na te pawh an dam phah ve sawng sawng thin ani. Kei lah chuan engmah ka tihsak theihloh zia chu ka hrechiang em em si a. Amaherawhchu rilru hlim phah nan leh thlamuan phah nana an lo hmang a, an rilru leh taksa na te pawh a lo chhawk phah ve avang chuan THA VE THO ALAWM ka ti ta mai mai a.

Ruala chuan Nurse rawn duty thin chu a lo star em em mai a. A rawn kal apiang hian a lo chhaih vel thin a. Nurse lah chuan a lo vin leh tuarh tuarh thin a. Tin, a bialpa Health Worker chuan a rawn veng tlat thin a. He nurse te hi a thinchhe deuh tih mai loh chu a hmel a tha reuh phian mai a. Tlangval tam tak tan chuan lo star ve mai pawh thil awm tak a ni.

Zan ah hian Dar 10 ah damdawi ei a hun thin avangin an rawn kal ziah thin a. An rawn in kuah thla a, nuam an ti thei hle thin. Keini awmna hi Damdawiin ward dang te nen a inzawm lova, a thlang lamah fal deuh takin a awm a. A inkar ah di hmun zau ve deuh tak kaltlang a ngai a, hmeichhe tan chuan mahni chauha kal chu a har ve bawk ang. Mipa tan pawh tih ve ngial tham chu a ni hrim hrim.

Zan tin hian damdawi min pe a an rawn kal hma chu kan lo meng thin a, min rawn pek zawh a an chhoh veleh kan mu mai thin. Zankhat chu kan chau deuh bawk nen an rawn kal hun nghak lovin zan dar 9 velah kan lo muhil vek a. Ruala chuan buai ve reng reng rawhse tiin kawngka a lo kalh pek a. 

Tichuan, zan dar 10 vela an rawn kal chu kawngka kalh khum an nih avang chuan an rawn lut thei ta lova. Kawngka chu an rawi sawi dawt dawt mai a. Ka harh hmasa ber a, ka va hawn ta a. An lo luh rual chuan min rawn an khum nghal bawrh bawrh a."Engah nge kawngka i kalh a? Damdawiin kawngka an kalh ngai hleinem" thinrim tak in min tih khum a. Min an khum dan zawng zawng phei chu sawi chi a ni lemlo. Engmah sawilo in ka ngawi reng a. Ka thin erawh chu a rim ru hle thung a.

Ka nau Drip khai tur chu a han buaipui a. A tih zawh chuan ward piah ah chuan a va kal leh a. Chutih lai chuan ka nau chuan a ban a na a tih thu a rawn sawi a. Drip khai hian a na ve tur reng ah ka ngaih avangin ka ngaihsak duh lem lova. "Tuar mai mai rawh" ka ti ringawt a. Mahse a ban ah bawk a awm thu a rawn sawi tak ah chuan ka va en ta a. A ban ah chuan hriau bul lawkah a lo bawk luau mai a. Rang takin drip chu ka ti tawp a. Nurse chu ka va ko ta a/"Ka nau hian drip khai hi na a ti tlat, min rawn en sak teh," ka va ti a. Nurse chuan,"In zuau lutuk, drip khai te chuan a na ve bawk ang chu," a lo ti vin hlur a. "A ban ah hian a bawk a," kan tih tak ah chuan hmanhmawh takin a rawn phei nghal a. A khur deuh ni hian ka hria a. Hriau chu a phawi nghal a. Hetia a buaipui lai hian Duty room atangin a bialpa chu an rawn phone a, hmanhmawh taka an mamawh avangin rang taka chho turin an rawn ti a. A bialpa chuan a chhoh san ta a.

Ka nau drip khai tur chu a buaipui lai chuan,"Engemaw tia a awm chuan min rawn ko zel mai dawn nia," tiin tha takin a sawi ta a. Ka thinrim ve tawh deuh bawk nen,"Koh ngailo tur khan tha takin ti rawh. Kan awmna a fal si, phone leh in biakpawhna tur engmah a awm bawk si lo. Damlo te hi buai palh ta se kan in koh chhung in an chhe vek hman dawn asin. Doctor in thla khat chuang min tlawh tawh lo a, lo sawi rawh, naktuk a an rawn kal lo anih chuan an hna pawhin a tuar tawh ang," ka tih khum ta sak sak a."Ka lo sawi dawn nia," a ti ta a.

Tichuan room lehlama damlo te chu a va buaipui leh a, hetih chhung hian zan dar 11 a lo ri der tawh a. Damlo a buaipui zawh chuan a chhoh leh a ngai tawh si a, mahni chauha chhoh chu a hreh khawp mai a. Tichuan min ngam tlak ta deuh ber a ni ang chu, chhoh pui turin min sawm ta a. Kei lah chuan awlsam takin ka lo aw mai a, ka rilru ah phuba lak duhna a awm bawk nen. Tichuan kan chho dun ta a. A thim bawk si nen a hlau deuh a. Inthlahrung lo deuh chuan kan kuah vel a, a lo haw lemlo a. Tichuan kan awmna ward leh damdawiin inkar lai ta, lehlam lehlam atanga thawm hriat phak loh leh hmuh phak loh lai ah chuan Phuba ka la ta siah siah mai anih chu. Ka phuba lak dan hi chu ngaihtuah zui atan dah ang.....

Read more »

Phuba ka la a (Part I)

Tum khat chu ka nau hi kawthalo in a damlo chiam mai a. Zankhua in luak nen a bei a. A tuk ah damdawi kan kai pui a, an lo admit ta a. Tichuan damdawiin ah chuan kan awm chu a ni zui nghal mai a.

School kal lai kan nih avangin ka awmpui ve hman meuh lova, ka nu hian a awmpui thin a. Zan lamah te an tlan deuh zak zak avang chuan ka nu chu a mu mumal lo bawk nen, a chau ve ta deuh a, tichuan damdawiin kan awm atanga zan thum na atang chuan ka riah pui ve ta a. Ka nau pawh chuan ziaawm lam a pan a, zan lamah pawh kan mu thei ta viau mai a.

Kan awmna piah ah chuan Cancer leh HIV tih vel enkawlna hmun a awm a. Damlo pawh an awm ve nual a, keini ISO nen chuan pawimawh hle tura ka lo in ruat lai chuan ka va leng phei a. Thla khat lai lo awm tawh te chuan Doctor in vawi khat mah a la tlawh loh thu min lo hrilh a. Mak ka ti angreng khawp mai.

Kan awmna ward ah chuan Malaria vei damlo chau ve tak mai hi a awm a. Thian dun pahnih hian an awmpui a. Pakhat zawk chu kan naupan laia kan kawm thin Ruala(Rualcheua) a lo ni reng mai a. Anni thian dun chuan damlo chau tak awmpui e ti lo chuan an thawveng khawp mai a. An damlo awmpui lam reng reng chu an ngaihsak lo thin mai a. Walkman hi an keng a, an ngaithla thin a. Earphone a an ngaihthlak avang leh an tih rin theih thin em avang chuan tawng an hre tha thei lova. An damlo awmpui pa chau tak lah in a ko ring tha thei silo. A koh an hriat chhun ah lah chuan an walkman ngaihthlak avang chuan room zawng zawng ah a ri a khat vek turah an ngai nge ni, ring deuh deuh hian an rawn chhang thin a. An nuihzat thlak in kan hlim phian thin. An damlo awmpui tan chuan a mangan thlak thin khawp a, a damdawi ei tur te ka va pek sak thin.

Kan ward leh kan piah chiah ward ah chuan zan lamah hian Nurse leh a bialpa, health worker hi an rawn duty thin a. Damdawi ei hunah an rawn chhuk a, an rawn in kuah thla nasa thin khawp mai. Nurse chu a hmeltha reuh phian mai a. Ruala chuan a lo star deuh a, a lo be tha thei hle thin a ni awm a. Vawikhat chu chutiang boruak hre lo chuan ka nu in,"Rualcheu," tiin a lo ko hlauh mai a. Thil engkim a bum vek a ti hial mai. Ruala ti a koh kha a lo duh a lo ni a.

(A sei lutuk loh nan rek bung phawt mai ang. Post sei deuh hi mobile atanga entu te tan chhiar a hahthlak thin a. Part II ah kan chhunzawm leh ang.)

Read more »

Chawhpawlh

MHIP CALENDAR IN MIN TI BUAI
Hman zan kan committee chu MHIP Calendar 2011 in min ti buai. Programme pawimawh tak mai hman tur kan nei a, kan hman hun tur kan han rel tur kha JULY thla a a ni an dah dikloh vangin kan buai chiam mai, a diklo kan ruat hman tep. Tun hnu ah chuan fimkhur tawh rawh se.

I TI DUH E A
Hmanni kan nu te sikul kal chu ka thianpa nupui nen an lo in hmu a. Ka thianpa hi June thla khan Facebook account ka siam sak a, a hrat ve hle a ni awm e. An nu chuan kan nu bulah,"Tunlai chu Facebook a ti reng mai, ka ning lutuk," a lo ti a ni awm e. Kan nu chuan,"Mai mai a, keini kan inneih hma atangin Misual.com an lo ti tawh ania. Engmah kan sawi ngai hleinem," a lo ti ve khauh mai. Misual leh FB lama ka regu viau hi kan nu hian a ning ve tho na in min hrethiam khawp mai. Khawi emaw lai a va lenchhuah ai chuan FB leh misual a ka luh tam hian in lamah ka awm tam zawk a, nuam a lo ti zawk daih.

 

DAH DAI PHAWT TA CHE...

Tum khat chu ka patea te inah Coca Cola kan in dawn a. Ka patea fapa naupang ber chuan a chhin a hawng a. A rawn so ta bawrh bawrh kha ka patea chuan lo hrethiam hek lo le. A fapa hnenah chuan,"Dah dai phawt ta che," a lo ti vin tuarh mai. Inchhung a awm ho zawng zawng kan nui vek. Nangni pawhin in hawn hma in lo dah dai hmasa zel tawh rawh u.

ZAHZEL HO
Tumkhat chu kan thianho in zu kan thlawr dawn a. Zan ah kan inah kan riak khawm a. Zing Dar 2 velah zu thlawr tur chuan ramhnuai lam kan pan a. Kal kalkawng ah chuan High School a kan Headmaster te in a awm a. Kan kal thla an tual kan thlen chuan a zan zung tur a lo chhuak hlauh mai a. Kan thian pakhat chuan zahzel ah a bel mawng pawp ken mawng chu a beng a,"Ka thlarau tho la hlim takin" tih hla kha a rawn sa a. Kan zawmthla thap thap. Mahse min hmutu tan kha chuan kan tih tur kha hai rual loha chiang ani.

Read more »

Ka thi der

Kan naupan lai a Krismas kan nghahhleh thin zia kha aw... Nuam hi kan ti thei thin khawp in ka hria. A chhan chu thawmhnaw thar kan nei a, exam kan zo tawh bawk a kan pharvar thei tawh a, zan ah tv kan bihthla man tawh a, kan in bihruksiak hman tawh a, ruai theh a awm dawn vang a ni.

Krismas ruai theh hi nuam kan ti thei khawp a. Ruai thehna tur changel hnah lak hi naupang ho kutah a awm thin a. Laltha-a pa(MST) driver in kan khua ah mas a rawn hman chuan kan lawm thei hle a. A chhan chu MST hi let tawh lo in a cham pui thin a, chu chuan hnah kan la thin. Motor te chu sawi loh, Ngunduha bawngtawlailir pawh chuan ve chak a um luih luih thin kha kan nia. Pu Thiangbala te ho in Jeep tawng deuh an nei a, tlan chhuah dawn apianga running ngai, anih loh pawhin herhnun ngai. Herhnun ngai kha chu a la tha viau ah kan ngai a, running ngai chin kha chu a tawng ve viau ah kan ngai. Thui tak tak kan nam lirh sak a, a nun theih lawk loh phei chuan thlan tla phung in kan nawr kual thin. Hetiang anih avang hian MST, running ngailo leh a seat pawh dup tak maia ruai theh na tur hnah han lak vel kha nuam kan ti a. Veng dang lakah pawh kan inchhuang hle thin. Ani hi a awm loh chuan tawlailir ke 4 nei, a bracket vel kan siam thlap, TAWLAILIR PUI kan tih chuan hnah kan la thin.

Tum khat chu heng tawlailir pui hian hnah kan la a. A brake awm hauhlo khan kan keng ve tawp mai a. Tichuan tawlailir a changel hnah khat tlata kan dah hnu chuan kan chuang dawn ta hlawm a. Mahse hnah kha rah chhiat kan hlauh avangin a chung a chuan an phal ta lova. A bracket ah chuan kan chuang a, kan in dawm far hlawm mai a.

An tlan ta ale.... A brake awmlo tih takah a chak thla ta khawp mai a. Ka hlau khawp mai a. Ti ding turin ka au tuar tuar a, mahse a brake awmloh thu in min chhang ta si. Chutah kawng kawi ah an kual pawp mai a, ka lo in chelh hneh tawk lo bawk nen, kawngpui la metalled loh ah chuan ka tla khu chum chum mai a. Ka lum tawp tawp bawk a. A na hi kan ti mai mai khawp a. Ka kekawr khup leh ka kawrban tlawn kiu vel chu a pawp hlawk bawk a. Tichuan, ka thiante chuan thlang deuh lawk ah chuan kawngchhak lam kopang an su a. An ding ve ta a.

Hmanhmawh tawk in an rawn tlan chho hlawk hlawk hlawm a, ka thin a rim deuh bawk nen, ka lo thi der ta a. An rawn mangang khawp mai a. Thenkhat an lo tap, thenkhat in ka mar an zawng vel, thenkhat in thiante an lo mawhpuh bawk, an buai ta luih luih mai a. Ka nuih a za ru angreng khawp a, ka nui chhuak lek lek ani. Nakinah chuan kan thian pakhat chuan Damdawiin lama min kalpui vat a rawt a. Tichuan tawlailir thleng chuan min zawn tla ta a.

Chutia min han zawn tak ah chuan ka nuih a za ta tlat mai a. Tawlailir chunga min mut rual chuan ka nui chhuak ta a. Ka thi der tih an hriat chuan min ngei hlawm lutuk chuan min chum pawp pawp hlawm mai a. Kan hlim phian.....

Tunhma chuan hnah ah hian Mas ruai kan kil ho thin a. Naupang hnah la hlui tur kha a special in min siamsak thin a, a tui deuh hlek kan ei thin. Tunah chuan thleng vek an hmang ta, tunlai naupang te chuan hnah lak awmzia leh lo hlimawm thin zia kha an hre ve ta lo....

Read more »